Çikolata kisti olarak bilinen Endometriozis, Amerika’da ve Kanada’da altı milyondan fazla kadını etkileyen yaygın ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Bu hastalık kısırlık sorunu yaşayan kadınların %30’unda olduğu bilinmektedir. Çikolata kisti erken tedavi edildiğinde doğurganlığı etkilemediği tespit edilmiştir.
Rahim dokusu, döllenmiş yumurtanın yerleşebilmesi için her ay kendisini hazırlamaktadır. Ancak döllenme olmadığı durumlarda bu yapı regl ile dışarı ayılmaktadır. Endometriozis hastalığında rahim iç zarı (endometriyal zar olarak adlandırılır) normal olmayan bir yerde tutunur. Kadınlar adet kanı döküyor olsalar dahi bu yapı dışarı atılmaz ve yapıştığı alanda kalmaya devam eder.
Endometriozis hücreleri normal bir rahim iç zarı gibi gelişmekte, her ay “regl” sürecinden geçmekte ve lokal olarak iltihaplanma ve yara dokularına neden olmaktadır. Çikolata kistleri tedavi edilmemesi hâlinde söz konusu hastalıklı iç zar büyüyerek fallop tüplerini ve yumurtalıkları tıkayabilmekte ve kadınlarda gebe kalmayı engellemektedir.
Çikolata kisti hastaların bir çoğında herhangi bir şikâyet gözükmez. Çocuk sahibi olmak istemesine rağmen gebe kalamayan kadınların bir çoğunda çikolata kisti olduğu gözlemlenmiştir.
Endometriozisin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Birkaç neden öne sürülmekle birlikte bunların hiçbiri tüm endometriozis hastalarını kapsamamaktadır. Son yıllarda yapılan araştırmalar dioxin ve PCB’ler gibi vücut içerisinde hormon gibi davranan ve bağışıklık sistemini hasara uğratan çevresel toksinlerin çikolata kistine yol açtığını göstermiştir. Kırmızı et gibi hayvansal gıdaları daha sık tüketen kadınlarda daha sık görüldüğü tespit edilmiştir.
Endometriozisi birkaç semptomdan teşhis etmek mümkün değildir. Hastanın tıbbi geçmişine yönelik bilgilerin yanı sıra detaylı muayene ve testler çikolata kistinin teşhisinde önemli rol oynar.
Bu tetkikler sonrasında çikolata kisti semptomlarının giderilmesi hamilelik şansının oluşabilmesi amacı ile kişiye özel bir tedavi planı ortaya koyulur.
Laparaskopik ya da klasik yöntemle yapılan cerrahi müdahele ile endometriozis lezyonlarının çıkartılması veya yok edilmesi mümkündür. Bu yolla belirtiler hafifletilebilir ve gebelik oluşması sağlanabilir. Ancak tüm tedavilerde olduğu gibi çikolata kistinde de hastalığın tekrarlama ihtimali vardır.
Hastalığın tekrar etme ihtimalinin azaltılması için, hastalara hayvansal gıda tüketiminin azaltılması, egzersiz (aerobik, kegel ve nefes egzersizleri), stres kontrol yöntemleri ve shark cartilage, DHEA ve PPAR gama agonistleri gibi destekleyici tedavilerle yapılan metabolik kontrol önerilmektedir. Bu yaklaşım ile hastaların yaşam kaliteleri ve tedaviye verdikleri cevap belirgin oranda olumlu yönde artmaktadır.
Endometriozisi cerrahi olarak, Tüp bebek (IVF) yöntemiyle ya da her ikisinin kombinasyonuyla tedavi edebiliriz.
Başarılı tedavi seçenekleri arasında şunlar yer almaktadır:
Endometriozis kısırlığa neden olduğunda IVF çoğu zaman başlangıç tedavisi olarak önerilmektedir.
Şiddetli ağrılar endometriyal oluşumların var olduğunu gösterebilmektedir ancak en doğru teşhis yöntemlerinden biri, hastanede yapılan küçük bir cerrahi operasyon olan diagnostik laparoskopidir. Bu yöntemle endometriozis lezyonlarını kolaylıkla tespit edilebilmekte ve teşhis doğrulanabilmektedir. Bu esnada yumurtalıklarda ya da fallop tüplerinde bulunabilen endometriyal dokuları da çıkartılabilir.
Pek çok tıbbi yaklaşımda endometriozisin gelişimini durdurmak üzere östrojen hormonunu azaltmak için ilaçlar kullanılmaktadır. Bununla birlikte, bu ilaçlar kullanıldığı sırada hamilelik mümkün değildir.
